شرایط محکومان زندان باز و نیمه باز چیست؟

فرزانه عمادی | شهرآرانیوز؛ حبس در بسیاری از جرائم به عنوان مجازات اصلی از سوی دادگاه برای مجرم در نظر گرفته می‌شود و از رایج‌ترین مجازات‌ها در حق محکوم است. بعد از صدور رأی مبنی بر محکومیت مجرم، اجرای مجازات حبس، با ارسال پرونده به اجرای احکام صورت می‌گیرد و اجرای احکام وظیفه اجرایی کردن مجازات مجرم را به دستور دادگاه دارد. در این میان با تشخیص دادگاه مجرم می‌تواند از شرایط زندان باز و نیمه باز استفاده کند. ملیحه حسینیان، وکیل و کارشناس ارشد حقوق درباره تحمل اجرای حبس و شرایط بند باز و نیمه باز در زندان توضیح می‌دهد که شرح گفتگو با وی در ادامه آمده است.

آیا متهم می‌تواند در دوران حبس در زندان باز و نیمه باز حرفه و یا شغلی را فرا بگیرد؟

مراکز حرفه  آموزی و اشتغال در اصطلاح به دو نوع حفاظ اول و حفاظ دوم شناخته می‌شوند. مرکز حرفه آموزی اگر در زندان باشد به آن حفاظ اول گفته می‌شود و اگر بیرون از زندان باشد به آن حفاظ دوم گفته می‌شود. افرادی که در حفاظ اول هستند شب‌ها در زندان خواهند بود، اما زندانیانی که در حفاظ دوم باشند، معمولاً شب‌ها در اختیار خود هستند؛ بنابراین این افراد می‌توانند به اشتغال و حرفه آموزی مبادرت داشته باشند. به گونه‌ای که بسیاری از زندانیان طی دوران حبس هنر و شغلی را فرا می‌گیرند تا بتوانند در زمان آزادی به آن ادامه دهند.

چنانچه متهم مدتی در زندان باشد و جزو محکومیت او محاسبه نشود چه اقدامی می‌تواند انجام دهد؟

مطابق با لزوم احتساب ایام بازداشت قبلی در محاسبه مجازات، اعم از اینکه در رأی دادگاه به آن اشاره شده یا نشده باشد، قاضی اجرای احکام مکلف به رعایت آن است. قانون آیین دادرسی کیفری به صراحت بیان می‌کند که مدت تمام کیفر‌های حبس از روزی شروع می‌شود که محکوم (زندانی) به موجب حکم قطعی لازم الاجرا، حبس شود. چنانچه محکوم پیش از صدور حکم به علت اتهام یا اتهاماتی که در همان پرونده مطرح بوده تحت نظر یا بازداشت شده باشد، مدت بازداشت قبلی از میزان حبس او کسر می‌شود.

در صورتی که متهم کمتر از ۲۴ ساعت در حبس باشد محاسبه آن چگونه از ایام زندانی شدن وی کسر می‌شود؟

اگر مدت زمان تحت نظر یا بازداشت شدن متهم کمتر از ۲۴ ساعت باشد، در احتساب ایام بازداشت، یک روز محاسبه می‌شود.

چنانچه محل اقامت محکوم خارج از حوزه دادگاه صادر کننده رأی باشد، تکلیف زندانی چیست؟

در صورتی که محل اقامت محکوم به حبس، خارج از حوزه دادگاه صادرکننده حکم باشد، محکوم، برای تحمل ادامه حبس به زندان محل اقامت خود منتقل می‌شود مگر این امر موجب مفسده باشد که در این صورت با تشخیص قاضی صادرکننده رأی قطعی به نزدیک‌ترین زندان به محل اقامت خود منتقل می‌شود.

هزینه نقل و انتقال زندانی بر عهده چه کسی است؟

هزینه انتقال از محل اعتبارات قوه قضاییه پرداخت می‌شود.

چنانچه زندانی محکوم به حبس بیمار شود، تکلیف مدت زندانی شدن او چگونه است؟

اگر فرد زندانی قبل از معرفی به زندان بیمار باشد و بیماری او به نحوی باشد که درمان او باید خارج از زندان صورت پذیرد، در این صورت اجرای حکم شروع نمی‌شود. اما قاضی اجرای احکام فرد را به پزشکی قانونی معرفی می‌کند تا پزشکی قانونی گواهی کند نام برده دارای بیماری است. همچنین آیا بیماری او به نحوی هست که مداوای وی در خارج از زندان ضرورت دارد یا خیر و اینکه مدت زمان مداوا نیز باید تعیین شود. بعد از وصول نظر پزشکی قانونی اگر بیماری محکوم علیه تأیید شد، قاضی اجرای احکام با اخذ تأمین مناسب، اجرای حبس را به تعویق می‌اندازد.

چنانچه امیدی به بهبودی بیمار محکوم به حبس نباشد، قانون چه راهکاری را پیش بینی کرده است؟

چنانچه محکوم، به بیماری جسمی یا روانی مبتلا باشد و اجرای مجازات موجب تشدید بیماری و یا تأخیر در بهبودی وی شود، قاضی اجرای احکام کیفری با کسب نظر پزشکی قانونی تا زمان بهبودی، اجرای مجازات را به تعویق می‌اندازد. چنانچه در جرائم تعزیری امیدی به بهبودی بیمار نباشد، قاضی اجرای احکام کیفری، پس از احراز بیماری محکوم علیه و مانع بودن آن برای اعمال مجازات، با ذکر دلیل، پرونده را برای تبدیل به مجازات مناسب دیگر با در نظر گرفتن نوع بیماری و مجازات به مرجع صادرکننده رأی قطعی ارسال می‌کند.

چنانچه حین اجرای مجازات حبس، زندانی بیمار شود، در این صورت چه اقدامی انجام می‌شود؟

هرزمان هنگام اجرای مجازات، بیماری حادث شود و تعویق اجرای مجازات فوریت داشته باشد، قاضی اجرای احکام کیفری، ضمن صدور دستور توقف اجرای آن، طبق مقررات این قانون آیین دادرسی کیفری اقدام می‌کند. مطابق قانون مجازات جدید نباید زیادتر و شدیدتر از مجازات اولیه باشد ولو اینکه اجرای مجازات اشد امکان پذیر باشد. حکم مندرج در قانون آیین دادرسی کیفری، حکمی کلی است و مربوط به همه محکومان می‌شود اعم از اینکه اجرای مجازات شروع شده یا نشده باشد.

چنانچه زندانی در زمان تحمل حبس دچار جنون شود ادامه حبس وی چگونه انجام می‌شود؟

جنون به طور کلی مانع اجرای مجازات نمی‌شود بلکه اگر محکوم در زندان دچار جنون شود، در صورتی که بتوان به او مرخصی داد با اخذ تأمین مناسب، مداوای وی خارج از زندان انجام می‌شود، اما اگر امکان اعطای مرخصی وجود نداشته باشد، محکوم، به صورت تحت الحفظ در یکی از بیمارستان‌های روانی بستری می‌شود و این مدت جزو ایام حبس وی محاسبه می‌شود.

چنانچه هنوز زندانی به زندان معرفی نشده باشد و دچار جنون شود ایام حبس وی چگونه محاسبه می‌شود؟

در صورتی که اجرای حکم باعث تشدید بیماری وی شود، اجرای مجازات به تعویق می‌افتد.